Knossos

Knossos is een van de belangrijkste bezienswaardigheden van Kreta. Het ligt net iets buiten de stad Heraklion in een vallei omringd door olijf- en wijngaarden. Een eerste blik op het dieprood van de pilaren van het paleis en de opvallende kleuren van de muurschilderingen laten er geen twijfel over bestaan dat het hier om een stad met een rijk en kleurrijk verleden gaat. Geschiedenis en mythologie lopen hier in elkaar over en roepen nog altijd de nodige vragen op.

Knossos was het belangrijkste politieke, economische en religieuze centrum van het Minoïsche Kreta. In de hoogtijdagen zou de stad volgens schattingen rond de 80.000 inwoners hebben gehad. Toen de Engelse archeoloog Sir Arthur John Evans rond 1900 begon met de opgravingen in Knossos waren er al vermoedens dat hier een paleis zou liggen. Wat hij niet kon vermoeden was dat hij een van de oudste en verfijndste beschavingen van Europa zou ontdekken. Met in zijn achterhoofd de legendarische koning Minos noemde de archeoloog deze beschaving de Minoïsche beschaving (3300 v.Chr. – 1450 v.Chr.). Evans maakte van de opgravingen in Knossos zijn levenswerk en reconstrueerde het paleis op een manier waarvan hij zelf dacht dat het eruit moest hebben gezien. Dat hij hierbij wellicht iets te veel fantasie gebruikte werd hem niet door iedereen in dank afgenomen.

Het paleis van Knossos zoals dat door Evans werd opgegraven was het tweede Minoïsche paleis; het eerste paleis werd rond 1700 v.Chr. door een aardbeving verwoest en vervolgens herbouwd. Het woord paleis is een beetje misleidend want het gaat hier niet om één gebouw maar om een groot complex van gebouwen dat zich uitstrekte over een oppervlakte van 22.000 m². Het bestond uit zo´n 1500 openbare ruimtes en privé-vertrekken die zonder enige symmetrie rond een centrale binnenplaats waren gesitueerd. De wirwar van gangen en trappen die de gebouwen onderling met elkaar in verbinding stelde doet sterk denken aan een doolhof. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het paleis in de Griekse mythologie in verband wordt gebracht met het labyrint waarin koning Minos de verschrikkelijke Minotaurus, half stier half mens, gevangen hield.

Het hele complex was een knap staaltje van bouwkunst. Het uitgebreide drainage en watervoorzieningssysteem van het paleis en het ingenieuze gebruik van lichtschachten voor de toevoer van frisse lucht getuigen van geavanceerde technische kennis. Opvallend is dat er rond het paleis geen verdedigingswerken werden aangetroffen: de Minoërs stonden bekend als een vredelievend volk dat liever handel dreef dan oorlog voerde.

De best bewaard gebleven gedeeltes van het paleis zijn de westelijke en de oostelijke vleugel. In de westelijke vleugel bevond zich het administratieve en ceremoniële hart van Knossos. Hier lagen onder andere voorraadkamers met grote aardewerken kruiken en heiligdommen gedecoreerd met stenen stierenhoorns en de dubbele bijl, het symbool van Minoïsch Kreta. U vindt hier eveneens de beroemde troonzaal met de nog volledig intacte troon. Volgens de overleveringen zou koning Minos de eerste rechter in de geschiedenis zijn geweest en een kopie van deze troon staat in het Internationaal Gerechtshof van Den Haag.

In de oostelijke vleugel lagen onder andere de werkplaatsen van handwerkslieden zoals pottenbakkers, timmerlieden en edelsmeden. Helemaal aan de andere kant van de vleugel gaf een imposant trappenhuis toegang tot de ontvangstruimtes en woonvertrekken van de koninklijke familie. Het woonvertrek van de koningin had een eigen badkamer met stromend water en de muren waren gedecoreerd met blauwe dolfijnen. Wat u nu ziet is een replica van de originele muurschildering. De kleurige fresco’s in de diverse vertrekken van het paleis weerspiegelen de liefde voor de natuur en het belang van religieuze ceremonies in het leven van de Minoërs.

Aan de noordelijke kant van het paleis staat het tolhuis. Vanwege de ligging aan het einde van de weg die van de haven naar de stad liep, gaat men ervan uit dat dit gebouw als een soort ‘douanekantoor’ diende. U vindt hier eveneens de restanten van een theater dat plaats bood aan rond de 500 mensen. Tussen het theater en het Kleine Paleis loopt de oudste geplaveide weg van Europa, de Koninklijke Weg. Tot de belangrijkste bezienswaardigheden van de zuidelijke vleugel behoren de Processiegang en de Zuidelijke Propyleeën. U vindt hier replica´s van muurschilderingen met afbeeldingen van wat waarschijnlijk een religieuze processie was en van de bekende Prins van de lelies.

Een bezichtiging van Knossos is niet compleet zonder een bezoek aan het Archeologisch Museum van Heraklion waar veel van de vondsten uit Knossos worden tentoongesteld. U vindt hier onder andere kleitabletten met het lineair A en lineair B schrift, cultbeeldjes van de slangengodin, kunstig gedecoreerde gebruiksvoorwerpen en gedeeltes van de originele muurschilderingen waaronder het bekende fresco van het stierspringen (een Minoïsche sport waarbij atleten acrobatische sprongen over de rug van een stier maakten). Al deze vondsten geven een levendiger beeld van het dagelijks leven in Knossos dan de ruïnes van het paleis alleen.